“Δεν υπάρχει ευγενέστερη αποστολή από το Δημόσιο Λειτούργημα”
F. D. Roosevelt
Μέρος Α'
Η έννοια του Δημοσίου Λειτουργήματος είναι τόσο αρχαία, όσο και η πρώτη κοινοτική συγκρότηση των ανθρώπινων ομάδων, που ξέφευγε από το επίπεδο της ζωώδους αγέλης.
Είναι σαφές, ότι τα προσόντα των πρώτων ηγετών αυτών των ομάδων είχαν να κάνουν περισσότερο με την ρώμη τους παρά με την πνευματικότητά τους' κυρίως για λόγους εσωτερικής επιβολής στο κοπάδι που κυβερνούσαν.
Η φυσική επιλογή όμως εργάστηκε αξιόλογα για την βελτίωση του υποείδους “άρχων”.
Ως άρχοντες, αυτοί οι πρώιμοι ηγεμόνες μπορούσαν να διαλέγουν τα καλύτερα θηλυκά. Δηλαδή τα πλέον γόνιμα και τα περισσότερον αποδοτικά στις καθημερινές εργασίες' ήτοι τα ωραιότερα – με τα κριτήρια της εποχής – και τα ευφυέστερα.
Οι γόνοι αυτών των συνευρέσεων ήταν φυσικό να συγκεντρώνουν χαρακτηριστικά που σε ένα διάστημα μυριάδων χρόνων μετέφεραν το κριτήριο της αποδοχής ως άρχοντος, από την δυνατότητα της δια της ρώμης επιβολή στο κοπάδι, στην ικανότητα προαγωγής της ευδοκίμησής του.
Η ηθική λοιπόν απαίτηση για “υπηρεσία” του άρχοντος προς τους αρχόμενους, έπεται της φυσικής τάσης για την αποδοχή του ως κορυφή της κοινωνικής δομής.
Σε ένα διάστημα κάποιων ακόμη μυριετιών, οι αγέλες έγιναν κοινότητες αρχικά και λαοί αργότερα. Η εσωτερική δομή των πατριών, δηλαδή των συγκροτήσεων γύρω από ένα κυρίαρχο αρσενικό, παρέμεινε αναλλοίωτη ακόμη και σε κείνους τους πληθυσμούς όπου η αρχαία μητριαρχική παράδοση διατηρούσε την επιρροή της. Και αντανακλούσε στις αντίστοιχες δομές των ευρύτερων μορφωμάτων που ονομάστηκαν λαοί και έθνη.
Στο μεταξύ όμως οι ανάγκες για επιβίωση αρχικά και επιβολή αργότερα της Ομάδας, ενίσχυαν διαρκώς την απαίτηση για Υπηρεσία' ήτοι την αντίληψη ότι ο άρχων υπάρχει για την προστασία της και την πρόοδό της και όχι εκείνη για την εξυπηρέτησή του.
Στο ευρύτερο έργο του οποίου αυτό το πόνημα αποτελεί απόσταγμα, υπάρχουν όλα εκείνα τα ιστορικά στοιχεία που περιγράφουν τις διαφορετικές μορφές που πήρε αυτή η δευτερογενής απαίτηση στην ανά την Γαία διασπορά του ανθρώπινου είδους' καθώς και την σύγκρουση μεταξύ των δύο εκδοχών της έννοιας του Άρχειν και των αποπειρών συμβιβασμού τους.
Η εναλλαγή των αυτοκρατορικών Οίκων στην Κεντρική Αυτοκρατορία (Καθάη), όταν κάποιος από αυτούς έχανε την Εντολή του Ουρανού, χωρίς ουσιαστικά να διαταράσσεται η πολιτική και κοινωνικοοικονομική συνέχεια, είναι ένα από τα απλά παραδείγματα σχετικά' μιλώντας για τεράστιες πολυάνθρωπες συγκροτήσεις.
Στο άλλο άκρο, γεωγραφικά και πολιτισμικά, η νομαδική – φυλετική οργάνωση των κοινοτήτων των ονομαζόμενων σήμερα Αμερινδών επέτυχε μία ανάλογη σταθερότητα για χιλιάδες χρόνια, χωρίς να χρειαστεί μία κεντρική διακυβέρνηση.
Νοτιότερα, οι σχετικά βραχύβιες (με την έννοια της αδιάσπαστης συνέχειας) γαιοκτημονικές κρατικές οντότητες των Μάγια και των Ίνκα και η ύστερη στρατιωτική αριστοκρατία των Ασδέκων, σαφώς επικέντρωναν στην Δημόσια Χρησιμότητα σε ότι αφορά το πρόσωπο του εκάστοτε ηγεμόνα τους.
Στην Μεσογειακή Λεκάνη, αναπτύχθηκε ο πλέον εκτεταμένος σχετικός προβληματισμός, τόσον πρώιμα με την αυθόρμητη εξέλιξη, όσον και ύστερα με την μελέτη των πολιτικών συστημάτων και την προσπάθεια τεχνικής κατασκευής τέτοιων, περισσότερο λειτουργικών και αποτελεσματικών.
Από τον Μάνη, τον πρώτο Μεγάλο Γαιοκτήμονα (Φαραώ) στην Αίγυπτο, εισήχθη εκεί από την Κρήτη το μοντέλο του Ανώτατου Άρχοντα που κυβερνούσε με την σύμφωνη γνώμη των θεών. Υπήρχε ακόμη μακρύς δρόμος, μέχρις ότου αυτή η “σύμφωνη γνώμη” να καταστεί από την Μωσαϊκή διαστροφή “ελέω θεού βασιλεία”. Ήδη όμως στον άλλο μεγάλο πολιτισμικό πόλο, την Μεσοποταμία, σχηματίζονταν κρατικές δομές που συνένωναν την θρησκεία και την πολιτεία σε ενιαίους φορείς.
Αυτή η αντίληψη, εξαπλώθηκε συν τω χρόνω στην ευρύτερη περιοχή και διαπέρασε τόσον τους Αιγύπτιους όσον και την τελική Μεγάλη Δύναμη, την Μηδοπερσική Αυτοκρατορία.
Βορειότερα, στον χώρο που σήμερα ονομάζετε “Ελλάς” αλλά και στην σύνολη περίπου Ευρώπη, περιλαμβανομένων των Μικρασιατικών ακτών από την νυν Κριμαία μέχρι την νυν Αττάλεια, διαμορφώθηκε επί χιλιάδες χρόνια το μοντέλο του Άνακτα. Ανεξάρτητα από την επίσημη ονομασία του, ανεξάρτητα από το αν ηγήτο μιας μικρής ολιγομελούς κοινότητας ή μιας πολυάνθρωπης ευρύτερης περιοχής, ανεξάρτητα από το αν υπήρχε κληρονομική ή δι' εκλογής διαδοχή υπήρχε το κοινό χαρακτηριστικό της επιλογής του ως διαχειριστή των κρίσεων και διαμεσολαβητή με τις θεότητες.
Το ότι αποδόθηκαν ημιθεϊκές ιδιότητες ή θεϊκή καταγωγή σε πολλούς από αυτούς τους άνακτες, δεν είναι περίεργο εάν τοποθετηθεί ο μελετητής στο πλαίσιο και τις δυσκολίες της εποχής, όπου μόνον η συγκυρία ευφυΐας και τύχης διασφάλιζαν την απλή επιβίωση της Ομάδας.
Στους Ετεοκρήτες οι Μίνωες κυβερνούσαν υπό την αιγίδα της Μεγάλης Μητέρας και των νεώτερων απογόνων της, Δία και Ποσειδώνα. Όταν αυτή η πίστις εξέλειπε ακριβώς επειδή η κοινωνία τους είχε καταστεί υπερεκλεπτισμένη και υπερκαταναλωτική, επάνω ακριβώς στο απόγειο της δύναμής της, στάθηκαν ανήμποροι να αντιμετωπίσουν την φυσική καταστροφή που επέφερε η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και κατέρρευσαν εμπρός στην εισβολή των ηπειρωτικών υποτελών τους.
Και παρ' όλο τούτο υπήρχε αρκετός δυναμισμός όταν απέκτησαν νέο ηγεμόνα, ώστε να συγχωνευθούν μαζί τους και να στείλουν στην Τροία 80 νήες υπό τον Ιδομενέα, όταν οι επ' ολίγον επικυρίαρχοι τους Αθηναίοι έστειλαν 50 και ο Άναξ Αγαμέμνων 100.
Δεν θα περιγραφεί εδώ η εξέλιξη της έννοιας του άνακτα στον ελλαδικό χώρο και την υπόλοιπη προαναφερθείσα περιοχή. Απλώς θα αναφερθεί ότι η επίδρασή της απαντάται σε όλες τις μορφές πολιτευμάτων, ακόμη και – ίσως και κυρίως – σε εκείνα που απέρριπταν την βασιλεία.
Σε όλες αυτές τις περιοχές, μέχρι τουλάχιστον να καταληφθούν από πληθυσμούς με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές, το Αξίωμα συνηρτάτο αποκλειστικά με την Χρησιμότητα.
Όταν ο Γάιος Σαλλούστιος Κρίσπος στο “Belloum Catillinarum” επικρίνει την εξάπλωση της διαφθοράς στη Ρώμη – της οποίας ούτε ο ίδιος υπήρξε άμοιρος – περιγράφει ακριβώς τον σταδιακό εκπεσμό, από την Δημόσια Χρησιμότητα στην Ατομική. Το γεγονός δηλαδή ότι οι πολίτες της εποχής του επέλεγαν αντί της “εν Τιμή Υπηρεσίας” την “δια των Τιμών εξυπηρέτηση του Συμφέροντος”.
Οι Έλληνες αρχικά και οι Ρωμαίοι αργότερα, ήσαν οι πρώτοι που επιχείρησαν να μετατρέψουν τον Νόμο από Παράδοση, περισσότερο ή λιγότερο περιβεβλημένη με θρησκευτική ιερότητα, σε Κώδικα' ήτοι καταγεγραμμένο και υποχρεωτικό για άρχοντες και αρχόμενους πλαίσιο πολιτειακών αρχών.
Τούτο επέφερε την αποϊεροποίηση της παράδοσης, την υπαγωγή της πολιτικής λειτουργίας στην λογική σκέψη και την απελευθέρωση της φαντασίας και της δημιουργικότητας σε ότι αφορά την δυνατότητα συγκρότησης Πολιτειών όχι μόνο δια της εξελίξεως των προηγούμενων μορφών τους αλλά με την μελέτη των τρεχουσών αναγκών και την ανταπόκριση σε αυτές.
Το βήμα από το σημείο αυτό έως την πολιτική οργάνωση για την υποστήριξη της εγκατάστασης τέτοιων προμελετηθησών πολιτειακών συγκροτήσεων, υπήρξε μάλλον μικρό.
Συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου